Του ‘Αλκη Καλλιαντζίδη

Σε προηγούμενο  άρθρο μας υποσχεθήκαμε να αποδείξουμε ότι «κοινοτικά λεφτά υπάρχουν» για την υιοθέτηση και εφαρμογή στην ύπαιθρο των «Πολιτικών Υποδοχής και Ελκυστικότητας», αρκεί η κεντρική εξουσία (τα αρμόδια υπουργεία) μαζί με την αυτοδιοίκηση (περιφέρειες και αγροτικοί Δήμοι) να ξέρουν (ή να αναθέσουν σε γνωρίζοντες) να τα διεκδικήσουν από τις Βρυξέλλες ή από τα νέα επιχειρησιακά ή τομεακά προγράμματα 2013-2020, μέσα από ένα συγκροτημένο και συνεκτικό Σχέδιο εφαρμογής τους.

Η διεκδίκηση και εξασφάλιση των εν λόγω οικονομικών πόρων δεν πρέπει να υπακούουν πλέον μόνο σε μια στείρα ικανοποίηση τρεχουσών ταμειακών αναγκών μας και υψηλής απορροφητικότητας. Δηλαδή όπως γινόταν μέχρι σήμερα κατά κόρον και οι πόροι δεν είχαν μακροπρόθεσμο αναπτυξιακό αντίκτυπο. Θα πρέπει να ανταποκρίνονται και στην αναγκαιότητα ότι πολλοί αστοί και οι οικογένειές τους επιθυμούν να μετοικίσουν από τις πόλεις στην ύπαιθρο ή να παλιννοστήσουν σε αυτήν κι άρα θα πρέπει να οργανωθεί και να χρηματοδοτηθεί, μέσα από ένα συνεκτικό Σχέδιο, η σύζευξη αυτής της υπαρκτής ζήτησης με την απαραίτητη προσφορά Υποδοχής και Ελκυστικότητας στην επαρχεία. Παράλληλα η εν λόγω διεκδίκηση οφείλει να ικανοποιεί και τις προτεραιότητες της «Ευρωπαϊκής Στρατηγικής 2020» (στην οποία και η Ελλάδα συμμετείχε με σύμφωνη γνώμη) για να έχει βάσιμες πιθανότητες αποδοχής και έγκρισης από τις αρμόδιες υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ή τις αρμόδιες εθνικές ή περιφερειακές αρχές.

Θα πρέπει λοιπόν να ενημερώσουμε και να ευαισθητοποιήσουμε  τους Λήπτες Αποφάσεων (κοινοτικούς και εθνικούς) για το τι πραγματικά συμβαίνει με τις μεταναστεύσεις προς την ύπαιθρο. Είναι μέρος ενός ευρύτερου φαινομένου ή όχι ;

Τα στοιχεία λένε ότι οι ευρωπαίοι μετακινούνται και μετοικούν ολοένα και περισσότερο!

Τούτο οδηγεί στην οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική μεταμόρφωση των περιοχών. Ο αγροτικός κόσμος, αφού αφιερώθηκε κατά το παρελθόν κυρίως στην γεωργική και βιομηχανική παραγωγή μεταποίησης, αλλάζει και  αναπτύσσει νέες λειτουργίες : γίνεται και χώρος δημιουργίας μικρών επιχειρήσεων παροχής υπηρεσιών, αναψυχής, ζώνη προστασίας της φύσης … Αλλά διαβρώνεται επίσης και από τις πόλεις που συνεχίζουν να επεκτείνονται. Σε ορισμένες περιοχές, οι γεωργικές εκτάσεις εξαφανίζονται σιγά-σιγά κάτω από το μπετόν και την άσφαλτο. Σε αυτήν την κατάσταση εξάπλωσης των αστικών περιοχών προστίθεται και η ανάγκη να μειώσουμε τις εκπομπές μας των αερίων του θερμοκηπίου και την κατανάλωσή μας πετρελαίου, έτσι ώστε να αλλάξουν οι πρακτικές στη γεωργία, τις μεταφορές και τη στέγαση.

Αυτό το πλαίσιο εξέλιξης του αγροτικού κόσμου είναι μια πολύτιμη ευκαιρία οικοδόμησης ζωντανών και δυναμικών αγροτικών περιοχών. Νέα εργαλεία ή εξοπλισμοί (π.χ. γρήγορο διαδίκτυο, τηλε-κέντρα …) επιτρέπουν σήμερα την προσέγγιση των αγροτικών περιοχών με τους χώρους  των οικονομικών αποφάσεων και της  πελατείας.

Νέες ανάγκες και νέες απαιτήσεις για τα τρόφιμα, για τις οικολογικές κατασκευές, για την παραγωγή ανανεώσιμων πηγών ενέργειας αναδιανέμουν έντονα τα οικονομικά δεδομένα υπέρ των περιοχών που μπορούν να διατηρήσουν τους χώρους τους (ο χώρος είναι ένα σημαντικό πλεονέκτημα στις αποκαλούμενες αναπτυγμένες κοινωνίες μας!) και να προσαρμοστούν έτσι στις νέες τοπικές αγορές. Ας μη ξεχνάμε όμως ότι είναι οι γυναίκες και οι άνδρες κυρίως αυτοί που δημιουργούν, που κουβαλούν, και συγκροτούν την οικονομία των περιοχών ! Ιδού λοιπόν πού θα μπορούσε να γεννηθεί η νέα επιχειρηματικότητα και η ποιοτική απασχόληση με κέρδη ή ικανοποιητικές αμοιβές αντίστοιχα που αναζητούν οι προσοντούχοι Έλληνες.

Ας φανταστούμε, καθ’υπερβολή,  έναν αγροτικό Δήμο όπου οι περισσότερες γεωργικές εκτάσεις ανήκουν σε ελάχιστους αγρότες (τσιφλικάδες, όπως θα τους αποκαλούσαν οι αγροτοπατέρες του θεσσαλικού κάμπου), όπου δεν υπάρχει ούτε σχολείο ούτε παντοπωλείο. Όπου οι ηλικιωμένοι άνθρωποι έχουν δυσκολίες  ακόμα και να κάνουν τα ψώνια τους (αν έχουν χρήματα φυσικά), να έχουν πρόσβαση στην περίθαλψη, και όπου οι οικογένειες συγκεντρώνονται σε ένα οικοδομικό συγκρότημα έξω από τον οικισμό και καθημερινά παίρνουν το αυτοκίνητό τους για να πάνε να εργαστούν στην πόλη … Ένα τέτοιο χωριό του σήμερα μπορεί να προσφέρει ένα τελείως διαφορετικό πρόσωπο αύριο! Το κλείσιμο των εμπορικών καταστημάτων και των κοινωνικών υπηρεσιών δεν είναι αναπόφευκτο. Ούτε οι Δήμοι κοιτώνες. Μια άλλη ύπαιθρος είναι εφικτή ! Αρκεί οι αρμόδιοι Δήμαρχοι να το καταλάβουν και να το ενστερνιστούν, ως μια εναλλακτική τοπική αναπτυξιακή στρατηγική.

Δηλαδή για να την πετύχουν αυτήν την στρατηγική οι αιρετοί και οι λοιποί τοπικοί αναπτυξιακοί δρώντες (π.χ. Επιμελητήρια, Αναπτυξιακές εταιρείες,…) θα πρέπει να έχουν αποφασίσει να δράσουν σε όλα τα μέτωπα: και στην παραδοσιακή γεωργία και κτηνοτροφία αλλά και στη δημιουργία ευρύτερου τοπικού πλούτου, την προσβασιμότητα της περιοχής στα ψηφιακά και οδικά δίκτυα, την προσέλκυση νέων πληθυσμών ή παλιννόστηση των παλιών, την ποιότητα ζωής … Αυτό που αποκαλούμε δηλαδή «Πολιτικές υποδοχής και ελκυστικότητας νέων κατοίκων» οι οποίες προσφέρουν νέες προοπτικές στους δήμους και στις περιοχές, επιτρέποντάς τες να δράσουν και όχι να υποστούν τα φαινόμενα της δημογραφικής παρακμής, της γήρανσης, ή της ανεξέλεγκτης

εισροής νέων κατοίκων (λαθρομετανάστες ή Πρόσφυγες,παραδείγματα 1 & 2). Προσοχή ! Με τα παρακάτω δυο συγκεκριμένα παραδείγματα μην ταυτίσει ο αναγνώστης το προσφυγικό με τις «Πολιτικές Υποδοχής και Ελκυστικότητας στην ύπαιθρο». Απλά θέλουμε να δείξουμε εδώ ότι οι τελευταίες γίνονται με οργανωμένο τρόπο και θα μπορούσαν να αφορούν ακόμα και πρόσφυγες ως νεοφερμένους στην ύπαιθρο.

Τεκμηρίωση διεκδικήσεων

Τώρα για την ευφυή διεκδίκηση των αναγκαίων πόρων από τον κοινοτικό κορβανά οι Έλληνες αρμόδιοι Λήπτες Αποφάσεων οφείλουν να επικαλεστούν το άρθρο 158 της Συνθήκης. Το εν λόγω άρθρο εξουσιοδοτεί την Ευρωπαϊκή Ένωση για την ενίσχυση της οικονομικής και κοινωνικής συνοχής, με στόχο την προώθηση της αρμονικής ανάπτυξης της Κοινότητας. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναφέρει σε έκθεσή της για την οικονομική και κοινωνική συνοχή, τη διατήρηση μιας υψηλής χωρικής ασυμμετρίας μεταξύ των πιο ανεπτυγμένων περιφερειών και των υπολοίπων, δικαιολογώντας έτσι την ένταξη στο σχέδιο του ευρωπαϊκού συντάγματος τον στόχο της εδαφικής συνοχής, παράλληλα με την οικονομική και κοινωνική συνοχή.

Η εν λόγω έκθεση τονίζει  την συγκέντρωση της οικονομικής δραστηριότητας σε ένα κεντρικό τμήμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ενώ σε άλλες συγκρίσιμες οικονομίες, όπως των Ηνωμένων Πολιτειών, η διαμόρφωση της οικονομικής δραστηριότητας είναι πιο διασπαρμένη) και το γεγονός ότι «αυτή η συγκέντρωση έχει αρνητικές συνέπειες όχι μόνο για τις απομακρυσμένες περιοχές αλλά και για τις ίδιες τις κεντρικές περιοχές, ιδίως όσον αφορά την κυκλοφοριακή συμφόρηση και την πίεση στο περιβάλλον και την ανθρώπινη υγεία, που θα μπορούσαν να αναιρέσουν τα μακροπρόθεσμα προφανή οφέλη».

Η ίδια έκθεση σημειώνει ότι « η συγκέντρωση των επιχειρήσεων και του πληθυσμού σε ορισμένες περιοχές αντιβαίνει στο στόχο της βιώσιμης ανάπτυξης, όχι μόνο λόγω της κυκλοφοριακής συμφόρησης που επηρεάζει αυτές τις περιοχές, αλλά επίσης και λόγω της υποβάθμισης και απερήμωσης των άλλων περιοχών». Η έκθεση υπογράμμιζε έτσι  «την ανάγκη για συνοδευτικά μέτρα για να αποφευχθεί η πιθανή αύξηση των διαφορών μεταξύ ισχυρών και αδύναμων περιφερειών», γνωρίζοντας επίσης ότι «δεν υπάρχει κανένας λόγος να πιστεύουμε ότι οι δυνάμεις της αγοράς, από μόνες τους, θα επιτρέψουν να βρεθεί ένα σημείο ισορροπίας».

 

Αποδείξαμε λοιπόν παραπάνω με ποια εδραία επιχειρήματα θα μπορούσαμε να διεκδικήσουμε τους αναγκαίους οικονομικούς πόρους για τη θέση σε εφαρμογή των «Πολιτικών Υποδοχής και Ελκυστικότητας στην ύπαιθρο». Επίσης ότι είναι εφικτές και στην περιοχή μας, αφού έχουν ήδη δοκιμαστεί σε πολλές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ιδιαίτερα σε αρκετές μεσογειακές.

Κοινοτικά λεφτά υπάρχουν : 15 Συστάσεις

Οι ακόλουθες συστάσεις έχουν ως σκοπό να μας βοηθήσουν να οικοδομήσουμε τις πρώτες μας Πολιτικές Υποδοχής και Ελκυστικότητας.

1) « Ας ενημερωθούμε και Ας εμπνευσθούμε! Έχουν ήδη δοκιμαστεί !»

Υπάρχουν πολλοί ιστότοποι που θα μας επιτρέψουν να κατανοήσουμε τους κύριους άξονες παρόμοιων πολιτικών καθώς και τις λεπτομέρειες εφαρμογής τους που επιτρέπουν την οικοδόμηση τέτοιων Πολιτικών. Π.χ. : installation-campagne.fr/, referentiel-accueil.fr/, www.emloc.gr, www.philoxeniaplus.eu.

2) « Για την προετοιμασία τους, δεν μένουμε μόνοι μας !!! »

Συγκροτούμε μια ολιγομελή τεχνική ομάδα των 2-3 ατόμων των οποίων ένας υπεύθυνος για την εποπτεία και την οικοδόμηση του Σχεδίου καθώς και την εκπόνηση ενός φακέλου ο οποίος να περιλαμβάνει όλες τις προσήκουσες πληροφορίες. Εν συνεχεία προσδιορίζουμε όλα τα άτομα κλειδιά (τους Πρεσβευτές Υποδοχής), τα οποία θα είναι μια γνωμοδοτική αρχή για την εφαρμογή των Πολιτικών υποδοχής.

3) « Βρίσκουμε μια (καλή) ιδέα εκκίνησης !!! »

Είναι σημαντικό να εκπονηθεί μια πρώτη ανάλυση των τοπικών αναγκών και των λόγων για τους οποίους ένα άτομο ή μια οικογένεια θα ήθελε να εγκατασταθεί ή να παλιννοστήσει στην αγροτική μας περιοχή.

4) Επικύρωση της πρωτοβουλίας μέσα από ένα συμφωνημένο διαγνωστικό 

Θα μπορούσε να διοργανωθεί μια συνάντηση παρουσίασης και διαλόγου, ανοιχτής σε όλους. Αυτού του είδους οι ευρείες συναντήσεις / εκδηλώσεις αποσκοπούν στο να γνωστοποιήσουν τις πολιτικές υποδοχής και ελκυστικότητας στον γενικό πληθυσμό και στους αιρετούς. Επιτρέπουν επίσης να εκπονηθεί ένα συμφωνημένο διαγνωστικό καθώς και να επικυρωθούν τομείς δράσεων (τουλάχιστον ένας).

5) Δημιουργία ενός πρώτου φακέλου για την προετοιμασία του σχεδίου μας

Το να έχουμε προετοιμάσει έναν φάκελο (στον οποίο θα παρουσιάζεται η κατευθυντήρια ιδέα, ως προς το πώς απαντάει σε μια ανάγκη, το στοίχημά της, κλπ…)  είναι πάντοτε χρήσιμο για να πείσουμε τις θεσμικές αρχές (Επιτροπή, δήμους, περιφέρειες, υπουργεία, διαχειριστικές αρχές, …).

6) Διαμόρφωση των πρώτων θεσμικών επαφών σε τοπικό & περιφερειακό επίπεδο

Συνιστάται με έμφαση να γίνουν επαφές επίσης και με άλλους φορείς, όπως οι Περιφερειακές Διαχειριστικές Αρχές των Κοινοτικών Προγραμμάτων ή ακόμα και με τα κατά τόπους Εμπορικά και Βιομηχανικά Επιμελητήρια, κλπ.…

7)  ΕΥΡΕΙΑ διάδοση αυτής της ΠΡΩΤΗΣ ιδέας/εμπειρίας σε άλλες αγροτικές περιοχές.

Το ιδανικό θα ήταν να αναπτυχθεί ένα δίκτυο (των Αναπτυξιακών εταιρειών π.χ.) πολλών αγροτικών περιοχών  για να αυξηθεί ταυτόχρονα η ανταλλαγή εμπειριών και η συζήτηση για τις δυνατότητες ανάπτυξης των πολιτικών υποδοχής, για να επιμεριστούν τα κόστη των πολιτικών υποδοχής και ελκυστικότητας, αλλά και για να αυξηθεί η βαρύτητα  των αγροτικών περιοχών στις διεκδικήσεις τους  για τη διάθεση οικονομικών και τεχνικών πόρων, τόσο σε περιφερειακό όσο και σε εθνικό επίπεδο.

Από το έτος 2014, τα κοινοτικά προγράμματα οφείλουν να σεβαστούν και να συμβάλλουν στις κύριες προτεραιότητες και στους κοινούς στόχους της στρατηγικής «Ευρώπη 2020». Η ανάπτυξη της εδαφικής συνοχής και της αγροτικότητας μπορούν άριστα να ενταχθούν στο πλαίσιο αυτών των στόχων. Οι αρμόδιες διαχειριστικές αρχές, που έχουν πλέον στα χέρια τους σήμερα τα εγκεκριμένα περιφερειακά επιχειρησιακά προγράμματα (Π.Ε.Π.), οφείλουν να συμπεριλάβουν έναν άξονα ή ένα μέτρο τουλάχιστον για την αγροτική ανάπτυξη και τις δράσεις των «Πολιτικών Υποδοχής και Ελκυστικότητας».

8) Περαιτέρω αναγνώριση από τις περιφερειακές και εθνικές διαχειριστικές αρχές της σημασίας της εδαφικής συνοχής σε αγροτικό επίπεδο στα χρηματοδοτικά εργαλεία της νέας προγραμματικής περιόδου 2014-2020.

Οι «Πολιτικές Υποδοχής» συνιστούν επίσης ένα σημαντικό εργαλείο ενάντια στην οικονομική κρίση και  υπέρ της οικονομικής ανάπτυξης.

Δυνητικές πηγές χρηματοδότησης ενός Σχεδίου Πολιτικών Υποδοχής

9) Δυνατότητες που μας παρέχει το  Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ)  

10) Δυνατότητες που μας παρέχει το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ)

11) Δυνατότητες που μας παρέχει το  Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ)

12) Δυνατότητες που μας παρέχει το Νέο Πρόγραμμα για την Απασχόληση και την Κοινωνική Καινοτομία.

13) Υπάρχουν κι άλλοι πόροι χρηματοδότησης:  π.χ. RURBAN, η ευρωπαϊκή εδαφική συνεργασία, το Ευρωπαϊκό Ταμείο Προσαρμογής στην Παγκοσμιοποίηση, Η Ολοκληρωμένη Εδαφική Επένδυση (ΟΕΕ)

14) Απαιτούμε να μας συμβουλευθούν για τις αναπτυξιακές εφαρμογές  των Επιχειρησιακών Προγραμμάτων (Ε.Π.) και τη χρησιμοποίηση των ευρωπαϊκών πόρων. Επιμένουμε με επιχειρήματα και συμμετέχουμε.

Οι αρμόδιες αρχές των επιχειρησιακών προγραμμάτων έχουν την υποχρέωση να διαβουλευθούν  (partnership agreement, Common Provision Regulation). Ζητάμε να μας συμβουλευθούν και συμμετέχουμε στις διάφορες κατά τόπους συναντήσεις διαβουλεύσεων.

15) Διατυπώνουμε εγγράφως τα αιτήματά μας εντάξεων των πολιτικών υποδοχής κυρίως στα περιφερειακά επιχειρησιακά προγράμματα και στο νέο LEADER 2014-2020, Μέτρο 19, του εθνικού Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης 2014-2020 του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων ( http://www.fundingprogrammesportal.gov.cy/easyconsole.cfm/page/programme/fId/440/cat/7)

Τα λόγια φεύγουν, τα γραπτά μένουν.

Τέλος, αν είχαμε να προτείνουμε μια μόνο σύσταση σε κάθε ενδιαφερόμενο, αυτή θα ήταν η ακόλουθη : «ΖΗΤΕΙΣΤΕ ΜΕ ΣΑΦΗΝΕΙΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΤΗ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΥΠΟΔΟΧΗΣ ΚΑΙ ΕΛΚΥΣΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΑΠΟ ΤΟ ΙΣΧΥΟΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ 2014-2020» της περιοχής σας.

Θέλετε και μια οπτικο-ακουστική μαρτυρία ; Δείτε το vidéo για τις Πολιτικές υποδοχής! Μια παραγωγή του κοινοτικού προγράμματος INTERACT για την «European Cooperation Day 2013».

1Στο ιταλικό χωριό Riace της Καλαβρίας ο γράφων είχε την ευκαιρία να γνωρίσει από κοντά, χάρη στο κοινοτικό έργο PhiloxeniaPlus, ένα παράδειγμα έντονου αυτοδιοικητικού βολονταρισμού Υποδοχής του Δημάρχου Mimmo LUCANO. Το  Riace είναι ένα χωριό των 1.700 κατοίκων το οποίο, υπό την ηγεσία του τωρινού Δημάρχου του, ειδικεύτηκε από το 1998 στην Υποδοχή προσφύγων στα πλαίσια της καταπολέμησης της ερήμωσης του χωριού. Σήμερα  250 περίπου πρόσφυγες ζουν στο χωριό αυτό, συν 50 ασυνόδευτοι ανήλικοι που παραμένουν εκεί μέχρι την ενηλικίωσή τους. Αυτοί οι πρόσφυγες είναι κυρίως Κούρδοι από την Τουρκία και το Ιράν, κι όχι μόνο. Το Riace είναι πρωτοπόρος στην Ιταλία αφού το σχετικό ιταλικό εθνικό πρόγραμμα υποδοχής προσφύγων ξεκίνησε μόλις το 2001, δηλαδή τρία χρόνια μετά τις πρώτες αφίξεις των προσφύγων στο Riace. Οι πρόσφυγες ζουν σε εγκαταλελειμμένα σπίτια δημοτών, αφού οι ιδιοκτήτες τους έχουν δώσει τη συγκατάθεσή τους στο Δήμο. Εν αναμονή της διευθέτησης των εγγράφων παραμονής τους και των εθνικών επιδοτήσεων από το πρόγραμμα SPRADE, κάθε πρόσφυγας λαμβάνει μηνιαίες παροχές, σε τοπικό νόμισμα που δημιουργήθηκε επί τούτου, για τη διαμονή του μέχρι τις 250 μονάδες … Το εν λόγω νόμισμα στη συνέχεια είναι ανταλλάξιμο από τους τοπικούς επιχειρηματίες, όταν οι επιδοτήσεις για τους πρόσφυγες καταβάλλονται στο Δήμο. Έτσι, χάρη σε αυτή τη συμβολή, οι τοπικοί λιανέμποροι μπορούν να διατηρήσουν ανοιχτές τις επιχειρήσεις  τους. Ενώ οι αρμόδιες ιταλικές εθνικές αρχές αποφασίζουν σχετικά με το τελικό καθεστώς του πολιτικού πρόσφυγα. Οι 300 νεοεισελθόντες εργάζονται κυρίως σε αγροτικές εργασίες αλλά και στην κατοίκον βοήθεια των ηλικιωμένων ή είναι αυτό-απασχολούμενοι.

2Tο γαλλικό χωριό Puy–de–Dôme, της περιοχής Auvergne, το 1989 υποδέχθηκε Κούρδους καταδιωκόμενους από το τότε ιρακινό καθεστώς. Οι εν λόγω Κούρδοι έγιναν Γάλλοι υπήκοοι, βρήκαν δουλειά στην περιοχή και κάποιοι από αυτούς δημιούργησαν τη δική τους επιχείρηση. Βλέπε : «Campagne étrangère», του Bernard Farinelli, VILLAGE, τεύχος 126, hiver 2015/2016, σελ. 2.